5 نکته مهم در مستندسازی پروژه‌های برنامه‌نویسی

آیا می‌خواهید که دیگران هم بتوانند از پروژه‌های شما بهره ببرند؟

اگر پاسخ شما به سؤال بالا «بله» است، باید پروژه‌تان را به‌گونه‌ای مستندسازی کنید که نحوه استفاده از آن مشخص باشد.

آیا از مستندسازی لذت می‌برید؟

اگر پاسخ شما به این سؤال «خیر» است، ادامه مطلب را با توجه بیشتری مطالعه کنید و این روند را با یادگیری نکات مهم آن به یک تجربه مفید و البته لذت‌بخش تبدیل کنید.

1 – مستندسازی را از ابتدای شروع پروژه و به‌تدریج آغاز کنید

یکی از روش‌های رایج در مستندسازی این است که ابتدا به آن فکر کنید و سپس وارد مرحله عملی شوید. تصور کنید که پروژه شما تقریباً رو به اتمام است اما هیچ قدمی برای مستندسازی آن برنداشته‌اید. در این حالت ممکن است فکر تهیه مستند هم شمارا بترساند. درنتیجه، بسیاری از افراد روند تهیه مستند را نادیده می‌گیرند و ممکن است تنها به نوشتن برخی بخش‌های آن بسنده کنند.

همیشه مستندسازی را با روند انجام پروژه آغاز کرده و پیش ببرید. پیش از اینکه کدهای هر بخش را بنویسید، یک فایل README بسازید و در آن بنویسید که این کد قرار است دقیقاً چه مشکلی را حل کند.

بعد از اتمام کد نویسی، دستورالعمل‌های ساده و معمولی درباره نحوه اجرای آن را هم به فایل README اضافه کنید.

2 – حتی در صورت اتمام پروژه هم مستندسازی کنید.

 اگر ویژگی جدیدی به برنامه‌تان اضافه کرده‌اید، مستندی توصیفی برای این ویژگی جدید تهیه‌کرده و چگونگی طرز استفاده آن را توضیح دهید.

3 – توضیح کدهای شما با مستندسازی آسان می‌شود

هدف مستندسازی درواقع تلاش برای توضیح موضوع‌های مختلف به دیگران است. وقتی کسی می‌خواهد راهکاری را برای دیگران توضیح دهد، گاهی ممکن است احساس کند که این راهکار کافی نیست یا چیزی کم دارد. بسیاری از برنامه‌نویس‌ها معتقدند که در روند مستندسازی برای کدهایشان متوجه می‌شوند که این محصول فعلاً آماده نیست. به عقیده آن‌ها روند مستندسازی در حین کد نویسی این فرصت را می‌دهد تا برنامه‌هایشان را پیش از انتشار، بهینه و تصحیح کنند.

اکتشاف مشکلات و تلاش برای بهینه‌سازی کدها به‌وسیله روش مستندسازی تا حدودی شبیه روند پیدا کردن باگ به روش Rubber Duck است. درروش مذکور برای پیدا کردن منبع اصلی باگ، کدها را خط به خط وارد Rubber Duck می‌کنند.

4 – مستندات خود را در کنار کد و در version control به‌عنوان فایل متنی ذخیره کنید

Version Control به شما اجازه می‌دهد تمام نسخه‌های ذخیره‌شده متن را به ترتیب زمان ایجادشان مشاهده کنید.

ذخیره کردن کدها و مستندات شما در بایگانی واحد باعث می‌شود که وقفه‌ای در روند تکمیلشان ایجاد نشود.

شاید بپرسید این فایل‌های متنی از چه جهت اهمیت دارند؟
استفاده از فایل‌های متنی بسیار آسان است این فایل‌ها رمزگذاری نمی‌شوند و البته سبک و قابل‌انتقال هم هستند.

5– از ابزارها برای تغییر فرمت فایل متنی استفاده کنید

فایل‌های متنی ممکن است مزایای بسیاری داشته باشند که بخش عمده آن‌ها به روند تهیه مستند مربوط می‌شود، اما برای خواندن مستندات باید از فرمت‌های دیگری استفاده کنید. در هنگام خواندن مستند بهتر است که فایل آن ازنظر ظاهری هم زیبا باشد و به‌راحتی بتوانید یادداشت‌های موردنظرتان را در آن پیدا کنید.

پیشنهاد می‌کنیم از ابزار Sphinx برای نوشتن اسناد فنی استفاده کنید. این ابزار قادر است فرمت‌های خروجی متعددی ازجمله HTML و PDF تولید کند. امکان مراجعه از فهرستی به فهرست دیگر در ابزار Sphinx فراهم‌شده و فرمت HTML آن‌هم به‌صورت داخلی از قابلیت جستجو پشتیبانی می‌کند. علاوه بر این در صورت استفاده از Sphinx می‌توانید اسنادتان را Read the Docs هم ذخیره کنید.

کلام آخر

همان‌طور که گفتیم، در ابتدای این فایل متنی بنویسید که پروژه شما قرار است چه مشکلی را برطرف کند تا هدف و مسیر برایتان مشخص شود.
مستندسازی درواقع نشان می‌دهد که شما چقدر برای پروژه‌هایتان اهمیت قائل هستید. مستندها کمک می‌کنند که دیگران هم به پروژه شما اهمیت دهند.

امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شود یا حداقل به شما انگیزه دهد تا همین حالا برای پروژه‌ای که در حال انجامش هستید، اولین فایل متنی README را بسازید.